Litygacja strategiczna - pary jednopłciowe walczą o legalizację związków

Od 2004 roku, gdy w Polsce pojawił się pierwszy projekt ustawy o związkach partnerskich minęło 11 lat.  Mimo to, status par jednopłciowych w Polsce pozostaje nadal nieuregulowany. Parlamentom poprzednich kadencji, pomimo niejednokrotnie składanych obietnic, nie udało się wprowadzić odpowiednich regulacji, a nawet rozpocząć merytorycznej debaty publicznej w tym zakresie. Według Koalicji na Rzecz Związków Partnerskich, przy obecnym układzie sił politycznych uregulowanie ich statusu jest niemożliwe, a składanie w sejmie kolejnych projektów ustaw, które nie mają szans powodzenia, jest tylko stratą czasu. Dlatego korzystając z dostępnych rozwiązań prawnych, członkowie Koalicji zdecydowali się zmienić dotychczasową strategię - zastosować tzw. litygację strategiczną, mając nadzieję, że odpowiedni wyrok w tej sprawie wyda Trybunał w Strasburgu.

Litygacja strategiczna to szczególnego rodzaju działania prawne podejmowane w interesie publicznym. Jej celem jest rozstrzygnięcie ważnych kwestii społecznych, walka z naruszeniami prawa oraz uzyskanie jak największego rozgłosu i efektu erga omnes (łac. wobec wszystkich). Zazwyczaj polega na wszczynaniu postępowania przed sądem, w celu kształtowania systemu prawnego poprzez precedensowy charakter rozstrzygnięcia, zmianę prawa lub istotną zmianę praktyki jego stosowania. Metoda litygacji strategicznej jest szczególnie popularna w państwach systemu common law, opartego na precedensach, ponieważ w państwach tych każde orzeczenie sądu ma znaczenie w postaci trwałej zmiany prawa. W państwach tzw. systemu kontynentalnego, pomimo braku systemu precedensów, litygacja także może mieć swoje miejsce. Wynika to z rosnącego znaczenia wyroków sądów krajowych, ale przede wszystkim Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ponieważ zobowiązanie dowykonania jego wyroków przez państwa członkowskie Rady Europy, w tym Polskę,  wynika wprost z Artykułu 46 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka („Wysokie Układające się Strony zobowiązują się do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami”).

W sądach, wraz z prawnikami współpracującymi z Koalicją, walczyć będzie pięć par jednopłciowych. Trzy pary to kobiety, dwie – mężczyźni. Jak mówią, chcą żyć godnie i czuć się pełnoprawnymi obywatelkami i obywatelami Polski. Początkiem procesu będzie złożenie przez pary w Urzędach Stanu Cywilnego oświadczenia, że chcą zawrzeć związek i nie ma po temu prawnych przeszkód, ponieważ są pełnoletni, nieubezwłasnowolnieni i stanu wolnego. Zgodnie z obowiązującą praktyką, urzędy wydadzą decyzje odmowne. Następnie skarżący odwołają się od nich do sądu pierwszej, a potem drugiej instancji. Ewentualne złożenie skargi do Trybunału Konstytucyjnego będzie uzależnione od uzasadnienia decyzji, którą wyda sąd. Po wyczerpaniu drogi sądowej w kraju, pary chcące zalegalizować swój związek będą mogły złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Chcą doprowadzić do historycznego wyroku Trybunału, który zobowiąże Polskę do przyjęcia przepisów umożliwiających zawieranie związków par osób tej samej płci.

Nadzieję na powodzenie tego przedsięwzięcia wszystkim parom jednopłciowym daje niedawny, przełomowy wyrok ETPC w sprawie Oliari i inni przeciw Włochom, w którym Trybunał stwierdził, że „obecnie istniejąca we Włoszech prawna ochrona związków osób tej samej płci nie gwarantuje podstawowych potrzeb pary żyjącej w stabilnej relacji” orazzobowiązał państwo włoskie do wprowadzenia „cywilnych związków partnerskich lub rejestrowanych  partnerstw”, które „będą najodpowiedniejszym rozwiązaniem dla par jednopłciowych”. W orzeczeniu tym, po raz pierwszy od wejścia w życie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka sędziowie uznali, że art. 8 tego dokumentu odnosi się także do związków osób tej samej płci. Według tego artykułu „każdy ma prawo do poszanowania swojego życia rodzinnego i prywatnego”. Pomimo znacznych różnic pomiędzy aktualnym stanem prawnym we Włoszech i w Polsce, wyrok ten może przyczynić się do wydania podobnego w sprawie polskiej.


W skład Koalicji na Rzecz Związków Partnerskich weszły organizacje pozarządowe zaangażowane w walkę o prawa człowieka oraz kancelarie prawne, m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Kampania Przeciw Homofobii, Stowarzyszenie Miłość nie Wyklucza, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Kancelaria Prawna Pietrzak Sidor & Wspólnicy, Tataj Górski Adwokaci  oraz Marcin Piotr Wojciechowski - Kancelaria Radcy Prawnego.

Z uwagi na konieczność wykorzystania wszystkich dostępnych środków odwoławczych w kraju akcja Koalicji będzie miała charakter długoterminowy - organizatorzy szacują, że około pięciu lat w przypadku konieczności złożenia skargi do Trybunału w Strasburgu.
Druk PDF

Kategorie

Projekt Obserwatorium Równości Płci jest realizowany przez
Instytut Spraw Publicznych
Team SoluionProjekt i realizacja:
TeamSolution.pl